Als Wajonger kreeg Nico Smits van UWV regelmatig brieven met betrekking tot de Wajong, die hij slecht te begrijpen vond. Toen de CNV hem voordroeg voor een zetel bij de cliëntenraad Noord, wist hij al snel dat hij op zijn plek zat. ‘Ik zag wel dat er verbeteringen nodig waren bij UWV.’

Hij draaide eerst mee in de commissie Sociaal Medische Zaken, die in Noord gekoppeld is aan Klant & Service. ‘Ik heb de eigenschap dat ik graag een beetje sturing geef, dus na een jaar of vier nam ik meer verantwoordelijkheid voor het proces. Ik werd toen duovoorzitter en na enkele jaren schoof Henk Abbing ook aan als duovoorzitter. Onlangs is mijn maatje weggevallen, dus nu ben ik nog de enige.’

Kerngroep
In zijn acht jaar bij de cliëntenraad Noord, is hij erachter gekomen hoe je het meest kunt bereiken als raadslid. ‘Ik ontdekte dat het belangrijk is dat je binnen de cliëntenraad een kerngroep vormt, die de belangrijkste functies en taken voor haar rekening wil nemen. Die groep is ervoor verantwoordelijk dat het proces goed verloopt. Als je inspraak wilt bij UWV, moet je dat namelijk gestructureerd aanpakken.’

Een verbindend scharnier
In Noord is de cliëntenraad een soort scharnier tussen UWV en de cliënten. ‘Een scharnier draait naar twee kanten en verbindt’, legt Nico uit. ‘Enerzijds heb je de systeemwereld van UWV, die is gebonden aan regels. Anderzijds heb je de beleefwereld van cliënten. Dat scharnier is nodig om beide partijen bij elkaar te brengen. Als je goed samenwerkt, kom je verder.’

De communicatie moet duidelijker
‘Door samen te werken met UWV hebben we in Noord bereikt dat er in de arbeidsmarktregio’s naar onze signalen wordt geluisterd’, vertelt Nico. ‘Daardoor communiceert UWV nu bijvoorbeeld beter over evenementen in de regio. Voorheen gingen mensen weleens vol enthousiasme naar zo’n evenement  en kwamen ze teleurgesteld thuis omdat er heel andere bedrijven stonden dan ze hadden verwacht. Dat is frustrerend. Anderen kwamen uit plichtsbesef of angst, waren bang dat ze op hun uitkering gekort werden als ze zich niet lieten zien. Wij hebben tegen UWV gezegd: de communicatie moet duidelijker. Mensen moeten van tevoren goed weten wat ze te wachten staat, daar hebben we op gehamerd. Op dit moment zijn er door corona geen fysieke banenmarkten, maar begin dit jaar werd er al wel veel meer uitleg gegeven over wat de bedoeling is van zulke dagen.’

UWV is te voorzichtig
Zijn laatste jaar bij de cliëntenraad staat in het teken van corona – wat toch een beetje een domper op zijn productieve carrière als raadslid geeft. ‘Door corona lopen dingen vertraging op, dat vind ik jammer. Vorig jaar zijn er werkgroepen met leden van alle raden opgezet om samen met UWV de cliëntenparticipatie opnieuw in te richten. In februari hadden we ons laatste overleg, maar inmiddels is het november. Het doel was om in december een plan te hebben om de cliëntenparticipatie beter in te richten. Maar dat zit er niet in. UWV toont zich niet zo daadkrachtig en slagvaardig. De tijd vraagt om verandering, maar UWV is iets te voorzichtig.’

Cliëntenparticipatie gaat om het bredere belang
De laatste jaren ziet Nico steeds vaker dat mensen lid worden van de cliëntenraad met een eigen casus en een eigen probleem met UWV. ‘Dat geeft een ander perspectief, mensen kijken dan meer vanuit hun eigen ervaring en zoomen minder uit. Terwijl het als cliëntenraadslid juist belangrijk is om je ook te verplaatsen in UWV. UWV krijgt taken opgelegd vanuit de Tweede Kamer. Het is een uitvoerend lichaam, dat maakt het soms complex. Neem bijvoorbeeld de Wajong. In 2015 moesten nieuwe cliënten via de Participatiewet naar gemeenten en nu wordt dat weer terug gedraaid. Dat is best ingewikkeld. Je moet je daarom ook niet te radicaal opstellen tegen UWV, maar ook begrip hebben voor hun kant.’

‘Cliëntenparticipatie gaat om het bredere belang’, drukt hij zijn achterblijvende raadsleden graag op  het hart. ‘Eén signaal is nog geen trend. Kijk naar grotere patronen. Probeer met een helikopterview boven het proces te hangen. En verplaats je in álle cliënten van UWV.’