Als er plannen liggen om bijvoorbeeld fraude op te sporen dan is UWV verplicht zijn cliëntenraden van tevoren volledig op de hoogte te stellen. Dat is niet gebeurd. Anneke Letschert, voorzitter van de Centrale Cliëntenraad UWV (CCUWV): ‘Nu wordt de indruk gewekt dat dit is gedaan met medeweten van de cliëntenraden. Dat is echt niet zo. We wisten niet dat er trackercookies waren en we wisten dus niet dat mensen zo werden achtervolgd. Dit is geen fraude opsporen, maar mensen bij voorbaat als verdachte zien.’

De CCUWV heeft bij UWV aangedrongen de privacy van mensen te garanderen. ‘Er is ons verzekerd dat de privacyfunctionaris alle plannen had goedgekeurd. We begrijpen nu dat die functionaris een negatief advies had afgegeven’, zegt Letschert.

De cliëntenraden van UWV willen opheldering van de Raad van Bestuur van UWV. Zij willen samen met de Landelijke Cliëntenraad (LCR) (waarbinnen cliëntenraden van UWV, SVB, maar ook de vakbonden FNV, CNV, VCP en belangen- en ouderenorganisaties als Ieder(in) en Mind samen staan voor de belangen van mensen met een uitkering) zorgvuldig bekijken waar het fout is gegaan omdat er nog veel onduidelijk is.

Meedenken over oplossingen voorkomt problemen achteraf
‘We weten allemaal dat dit niet kan’, stelt Fatma Koşer Kaya, voorzitter van de LCR. ‘Wij willen met de cliëntenraden UWV horen van UWV waarom dit niet een transparant proces is geweest. Door het stof gaan is niet voldoende. Want ook toen het systeem begin dit jaar werd afgeschaft, is niemand op de hoogte gesteld. Je moet je verantwoordelijkheid nemen. En niet verwachten dat het wel overwaait.'

Juist na eerdere affaires (bijvoorbeeld de OTN-affaire met WIA-herstelactie als oplossing) is afgesproken om de UWV-cliëntenraden én de LCR goed op de hoogte te houden en hen te betrekken bij beleid. Deze organisaties kunnen goed meedenken over mogelijke oplossingen. Dan geldt wel dat UWV hen al bij het maken van plannen alle informatie geeft en zij ook een advies kunnen geven. Daarna moet er een gezamenlijke evaluatie zijn en kunnen regels eventueel worden aangepast. Niet volledig informeren kán niet.

Goeden moeten niet onder kwaden lijden
Letschert: ‘Wij weten wat er speelt bij uitkeringsgerechtigden. Uit deze fraude-actie van UWV spreekt veel onkunde. Wij weten bijvoorbeeld dat er veel mensen in grensregio’s met Duitsland en België werken. Iemand kan ongewild de regels overtreden als hij een Nederlandse WW ontvangt.’

Koşer Kaya vult aan: ‘Burgers zijn meestal van goede wil. Handhaven is prima, maar denk erover na hoe je dat doet, zodat de goeden niet onder de kwaden lijden.’ Het is nog eens een illusie dat digitaal volgen van burgers zin heeft. Juist de mensen die regels wíllen omzeilen kunnen dat op allerlei manieren digitaal voor elkaar krijgen.
Koşer Kaya maakt zich zorgen over dit soort affaires: ‘We hebben het gezien bij het toeslagenschandaal, bij DUO met het etnisch profileren van studenten en nu dit weer. We willen allemaal dat vertrouwen terugkomt in de samenleving. Dan helpt dit niet. We kunnen wel werken aan een betere toekomst. Dat betekent: de inbreng van burgers serieus nemen. Vooraf en niet achteraf.’

Letschert: “In een gesprek met de CC heeft UWV fouten erkend. Er is afgesproken te leren van de lessen uit het verleden voor een betere samenwerking in de toekomst”.